REMOBILIZE SOSYETE A POU ANPECHE SISTÈM KORIPSYON/ENPINITE/ ENSEKIRITE A REPODWI TÈT LI
Rasin Ganga
ALAPAPÒT
Depi kèk lane, sitou apre katastwòf 12 janvye 2010 la, ki te bwote ale foto kopi leta ki t ap chare modèl oksidan an, kalamite ki fwape peyi dayiti a fin dechennen. Echèk tranzisyon demokratik la fin konsonmen nèt. Yon leta bandi ranplase Etadedwa ki te sipoze boujonnen apre ranvèsman diktati a.
Lòd mondyal la, apre li fin fè eksperyans okipe militèman teritwa peyi dayiti, chwazi yon lòt mwayen politik pou kontwole popilasyon an. Vid ki kreye ak eliminasyon tonton makout yo epi lame a ke yo voye remize, mande pou jwenn yon lòt fòs pou kenbe pèp la nan sèp.
Menm jan ak lanati, politik la pa vle wè vid. Estratèj k ap deside nan ki direksyon ak kouman pou ti peyi yo mache nan enterè gwo pisans yo, deside mèyè mwayen pou kenbe Ayiti sou kontwòl, se lage l anba grif gang kriminèl transnasyonal. Estrateji sa a gen avantaj bab ak moustach.
1) Sa nou rele yon okipasyon militè entèn, kote se pwòp pitit pèp la k ap fèl monte lesyèl pa do, pandan yo pa gen kont pou rann bay ankenn jistis ni lokal ni entènasyonal.
2) Blayi yon klima terè ak laperèz, chen manje chen, kote biznis kriminèl la ka layite l men nan men ak yon koripsyon sistemik ki garanti enpinite jeneral pou tout zèfèyis.
3) Konvèti dekonstonbray politik ak ekonomik mòd leta ak sistèm ekonimik pèpè a nan yon kriz ensekirite. Se pi bèl kou entèlijan estratèj enperyal la fè sou tout sila yo ki t ap panse yon chanjman pou peyi a.
Dezòmè, sèl poblèm peyi dayiti se yon koze ensekirite ke yon seri loray kale yo rele bandi ta reskonsab pou kò yo. Solisyon politik tout poblèm peyi a vin tounen yon kesyon derasinen gang nan katye popilè. Koze inegalite sosyal, sosyete apated debalanse, pye gwo pisans entènasyonal ki sou kou nou depi 1915 an alyansay ak yon elit domestik ti lolit, manfouben, pachiman, tou sa pase nan fè
nwa dèyè rido. Menm relasyon entènasyonal peyi a vin redwi nan chache konkou pou touye bandi.
Se pou sa nou di estrateji simen gang kriminèl pou teworize popilasyon an pèmèt blan fè plizyè kabès.
- Kontwòl politik popilasyon an andeyò tout etadedwa
- kamoufle veritab kòz mizè ak inegalite nan sosyete a, detounman pèp la sou chimen veritab misyon istorik li
- Lave entènasyonal la pi blan pase nèj, konsènan gwo reskonsablite l genyen nan kalamite li blayi depi 1825 – 1915 sou do nasyon nèg sa a li pa janm padone dèske l te fè 1791 – 1804.
KPT AK GOUVÈNMAN Gary Conille – YON OTO PANZOU
Se nan kontèks sa a pou nou konpwann operasyon kole pyese yon ekzekitif mil pat, yo di bisefal, ki tanmen koupe rache nan tèt leta kadav la.
Premye sa pou nou konpwann, echafodaj sa a depi nan jan ak sikonstans li monte a, pa gen anyen pou wè ak tranzisyon ripti akò Montana t ap pale a. Okontrè se nan lespri pou bare epi detounen akò Montana a li fabrike. Nou ka di estratèj entènasyonal yo fè aktè aysyen yo pike pwòp tèt yo. Nou dwe rekonèt yo gen ladrès pou yo jwe sou feblès politisyen tradisyonèl yo. San konte lè yo tout bon nan won, yo aktive epi lage nan balans lan, tout rezo ki depann de èd ak koperasyon entènasyonal pou yo viv. Nou konnen jan kriz la fabrike a li pèmèt kèlkeswa jan w vire, pou dènye mo a nan men sipè abit, li menm ankò kreye nan mitan aktè aysyen yo. Se konsa nan yon bouyi vide mache prese nou sot nan yon ekzekitif bisefal ekilibre pou nou tonbe brid sou kou nan yon ti mons mil pat ki anchaje kontinye pwojè Ariel pa t rive mennen nan bout li a. Tout moun k ap obsève ka konstate se menm sila yo ki pa t gen poblèm koabite ak Arièl yo ki retwouve yo nan tèt peyi a. Kòmkwa, voye Ariel ale a se jis pou distribye pòs misye pa t vle bay yo. Yon senp refòmataj pouvwa a ant PM ak yon prezidans 9 ti boul tèt, kote tou sa yo t ap repwoche Ariel kòm bowòm, vin distribye nan men yon KPT mil pat.
Prensipal mak fabrik ki tanpe l, se konsantre tout pouvwa sosyete a nan men yon klib mafya dirijan pati politik, sila yo menm ki patisipe nan trennen peyi a kote l ye a. Konsa w jwenn menm ògan ki pou ta kontwole KPT a, se yo ki gen pou nonmen l. Se kòmsi w ta deside se yon prezidan, ki pa menm pase nan eleksyon, ki pou chwazi depite ak senatè pou kanpe paleman ki ta gen pou kontwole l la.
Anplis premye minis ak manm gouvènman, nominasyon tout gwo fonksyonè nan leta a anba men l. Espas ki ta dwe rezève pou sosyete òganize a konsantre anba men prezidans mil pat la.
OLIGACHI TOTALITÈ
Yon mòd rejim konsa kite diktati dèyè. Se sa yo ka rele yon oligachi totalitè.
Se pòt tou louvri pou abitrè ak koripsyon, koupe rache nan yon klima enpinite ak tèt mato ki pa gen ankenn konpetans verifyab pou regle anyen serye pou soti nan kriz la.
Nan plas yon gouvènman sovtaj nasyonal, ou jwenn yon gouvènman nofraj nasyonal total kapital, nan piyaj resous leta a anba chapo enpinite jeneral.
Majò jon k ap monitore ensekirite a an Ayiti, pou kamoufle veritab kòz malè peyi a, konnen byen ensekirite gang ak koripsyon se marasa. Kòman ensekirite gang mache men nan men ak koze koripsyon. Yon pouvwa kowonpi pa ka gen ankenn volonte, ni kapasite, ni moralite pou goumen kont gang. Depi y ap benyen nan koripsyon ap gen chire pit nan mitan yo pou separe gato, tandans yo se chache alyans ak gang youn kont lòt pou pwoteje move zafè.
KORIPSYON AK ENSEKIRITE SE MARASA
Se pa sèlman endividi yo ki kowonpi se tout sistèm nan ki fonksyone nan koripsyon ak enpinite, youn kouvri pou lòt, lè yo pa nan chire pit youn ak lòt. Gang yo se bra ame natirèl tout gouvènman kowonpi. Koripsyon an se siman ki mare dirijan politik yo ak bandi, se sa ki prensipalman anpeche derasinen ensekirite. Ki ve di, ou paka derasinen bandi ame san w pa desitire gang politik ekonomik ak finansye. Lajan dwòg , kdnaping, trafik moun an antye ou an pyès detache, dòmi nan menm kabann ak koripsyon nan aparèy leta.
Dirijan ki nan koripsyon pa dòmi kole ak pwensip kontwòl enstitisyonèl ak separasyon pouvwa. Se nan yon rejim enpinite youn kouvri pou lòt yo ka fonsksyone.
Enpinite pou Gang ak enpinite pou koripsyon se senkant kòb ak degouden. Se de manmèl k ap nouri ensekirite ak vyolans politik ki anpeche pèp la revandike dwa l, epi chwazi dirijan li yo nan kè poze. Ki fè, si nou pa desitire koripsyon nan tèt leta a ak nan tout kò aparèy leta a, ensekirite fèk kare taye banda pou kanpe ankwa devan chimen bon jan eleksyon pou demokrasi boujonnen. Ki fè prensipal siyal pou montre tranzisyon an sou wout jete baz pou nou soti nan kriz malouk k ap depafini peyi a ak sosyete a se kalte mezi ki pwan pou kwape abitid foure men nan kés leta, vann pòs nan administrasyon piblik, fè politik la tounen yon kanbiz kote politisyen aloufa ap fè koupe rache.
Jan nou di l déjà, sistèm gang ak koripsyon pa gen moralite, ni volonte, ni kapasite pou goumen kont gang ak koripsyon. Sistèm eleksyon pike kole nan vyolans ak divizyon, paka fè eleksyon demokratik. Jan yo demare ak KEP la montre sa klè. Yo pa konn lòt fòmil, reflèks yo se koupe rache tankou karanklou sou kadav leta a. Sistèm sa a, pa gen ni lejitimite ni respektabilite pou manyen konstitisyon alevwa pou redefini modèl sosyeté pou Ayiti, jan yo pa pè anonse sa nan pwojè dekrè yo a.
Odela pèsonalite, tanperaman ak karaktè sila yo ki aspire pou dirije bak nasyon an soti nan mitan van tanpèt k ap souke l, yo dwe konnen si yo antre nan sistèm nan jan l ye a, l ap anfale yo nan koripsyon. Se pou sa ni akò Montana, ni akò 3 avril la te prevwa yon seri baliz pou anpeche sistèm pouri sa a anglouti yo nan labou.
Tantasyon fè jwèt mèt dam, woule sitwayen patriyòt nan farin nan, pase pwòp siyati yo anba pye, kondi tou dwat nan briganday k ap fasilite sistèm nan bwè yo.
Pou yo evite voye siyal konfizyon ki lakòz popilasyon an paka byen distenge yo ak bandi yo pretann ap konbat yo, yo dwe tanmen fè politik yon lòt jan, epi mennen yon lòt mòd politik. Yon politik ki chita sou etik ak jistis, respè prensip ak liy ki trase. Prefere debochay endividyèl nan plas mekanis enstitisyonèl, kritè ak règ jwèt se patisipe nan fè leta a rete yon leta bandi. Rezilta ekip sa a pa ka konbat ensekirite ni òganize eleksyon demokratik pwòp, kote se pa lajan sal ki pwal vyole souverennte popilè a. Pi bonè sosyete a òganize pou bloke tren deraye sa a, se mwens tan n ap pase sou chimen pèdi tan pou nou reyalize yon bon jan tranzisyon.
KPT A ANSANM AK GOUVÈNMAN PÈDI TOUT LEJITIMITE
Nou ka konpwann pouki sa KPT a paka pibliye menm ti akò 3 avril la ki se te yon dènye tantativ pou sove yon tizwit nan akò Montana a. Koze fè deklarasyon patrimwan, konplete dokiman pou verifye konpetans, fè plas pou sosyete sivil òganize a patisipe nan ekzèsis pouvwa a, tou sa deja twòp pou ti ekip nèg ak nègès ki gen pou sèl pogram politik koupe rache pou anrichi tèt yo ak jwenn pòs pou ti zanmi yo ak patizan yo.
Nan derefize aplike akò 3 avril la se patisipasyon sosyete a nan tranzisyon an KPT a kaptire. Volonte l, se chape anba tout kontwol pou l ka naje nan yon basen koripsyon ak enpinite. An menm tan li tou koupe branch sosyete a ba li pou l chita a. Konsa koripsyon mennen nan garanti enpinite ki kondi tou dwat nan ilejitimite ak ilegalite.
Sa mesye dam ekzekitif mil pat la sanble pa konpwann, nan pa pibliye alevwa pou ta respekte akò 3 avril la, yo kraze baz minimòm lejitimite sosyete a te asepte prete yo. Yo mete tèt yo nan yon pozisyon pi ilegal ak ilejitim pase rejim Ariel Henry a.
Menm jan ak li, y ap fini nan poubèl fatra listwa tankou tout sila yo ki kwè yo ka kontinye pwan woulib pou bouloze sou do mizè pèp la ak malè nasyon an.
PA JANM BOUKE MOBILIZE SOSYETE A
Piske ni KPT a, ni gouvènman li ponn nan deside pa respekte akò ki te ba yo minimòm lejitimite a, tout sosyete a dwe konsidere se yon ekip panzouwis ki pwan direksyon peyi a an otaj. Montana dwe demake l konplètman ak KPT a ansanm ak gouvènman defakto a pou konvoke sosyete a nan yon veritab tranzisyon ripti.
Eksperyans ki fèt la ak espektak koripsyon jeneralize li bay la, montre l plis pase nesesè pou nou mennen yon veritab tranzisyon ripti. San sa se sistèm koripsyon bandi legal mare ak gang ilegal k ap kontinye donnen ensekirite, san ankenn pèspektiv pou soti nan kriz la, atravè bon jan eleksyon kote pèp la va chwazi an gran moun sila yo ki pou dirije nasyon an. Nan estrateji kontwòl politik peyi a pou kenbe l anba dominasyon, zòt konte anpil sou febli rezistans nou. Se pou sa nou pa janm dwe bouke rekòmanse a zewo si nesesè pou mobilize sosyete a jiskaske nou jwenn bout sistèm kriminèl la.
KONKLIZYON
Politik la dwe kreye kondisyon pou moun yo soti nan mizè, nan depandans sou akwentans nan leta pou yo jwenn dekwa viv.
Politik la pa ka chita sou pwan woulib sou mizè ak chomaj pou dirijan deboche jenn fanm ak jenn gason. Jenès la ak popilasyon an anjeneral pa ka kwense ant gang ak koripsyon pou panse avni li.
Olye n ap fonksyone nan debochay politik nou dwe kreye debouche politik pou pèp la viv tankou moun.
Zansèt yo pa t fè bwa ka iman pou sèvi etranje ni non plis pou yon ti gwoup politisyen restavèk nan alyansay ak zaferis tout plim tout plimay ap toufounen dwa nou ak diyite nou anba pye
VIV YON PÈP LIB NAN YON PEYI GRAN MOUN
Pòtoprens 23/7/2024